Toezicht en marktonderzoek vervoer
De ACM zorgt ervoor dat spoorwegondernemingen, luchtvaartmaatschappijen en zeehavengebruikers een eerlijke behandeling krijgen en een redelijke prijs betalen. En wij kijken naar de prestaties van openbaarvervoerbedrijven in 3 grote steden. Wij doen ook onderzoek.
Op deze pagina:
Toezicht en voorlichting
Wij houden toezicht op de wetten en regels voor de vervoersmarkt.
Ziet of hoort u dat een bedrijf zich niet aan de regels houdt? Meld dit bij ons. Uw tip of melding helpt ons om overtredingen te stoppen.
Wij leggen de regels voor bedrijven ook uit.
Spoormarkt
Spoorwegondernemingen moeten onder dezelfde voorwaarden toegang krijgen tot het spoornetwerk en dienstvoorzieningen aan het spoor. En daar niet te veel voor betalen. Zij moeten nieuwe treindiensten voor passagiers bij ons melden.
Toezicht op ProRail en aanbieders van dienstvoorzieningen
Wij controleren of ProRail en aanbieders van dienstvoorzieningen aan het spoor bedrijven eerlijk en gelijk behandelen en niet benadelen. Bijvoorbeeld of vergelijkbare spoorvervoerders dezelfde voorwaarden en tarieven krijgen. En of de capaciteit op het spoor eerlijk is verdeeld.
Wij controleren of ProRail de gebruiksvergoeding voor spoorvervoerders juist vaststelt: op basis van de kosten door treingebruik, zoals slijtage van het spoor en wissels. En wij houden toezicht op de netverklaring van ProRail.
Klachtbehandeling
Wij behandelen klachten van spoorvervoerders of andere partijen op de spoormarkt over:
- ProRail of een aanbieder van een dienstvoorziening
- toegang tot Europese goederencorridors, samen met andere Europese toezichthouders in de Independent Regulators’ Group – Rail
Toezicht op open toegang
- Spoorwegondernemingen die een nieuwe treindienst voor passagiers willen laten rijden en daar geen concessie voor hebben, moeten dit bij ons melden.
- Wij onderzoeken op verzoek van de concessiehouder, concessieverlener of spoorbeheerder de gevolgen van zo’n nieuwe treindienst voor een bestaande treindienst. Dit doen wij met een analyse van het economisch evenwicht.
Grote luchthavens
Wij houden toezicht op de tarieven en voorwaarden van de luchthaven Amsterdam Airport Schiphol. Wij houden ook toezicht op andere Nederlandse luchthavens als zij meer dan 5 miljoen aankomende en vertrekkende passagiers per jaar hebben. Dat is het geval op Eindhoven Airport. Voor Eindhoven Airport gelden minder regels dan voor Schiphol.
Wij zorgen ervoor dat luchtvaartmaatschappijen op Schiphol en Eindhoven Airport een redelijke prijs betalen en dat de voorwaarden van de luchthavens voor hen redelijk zijn. Wij kunnen hiervoor informatie opvragen bij de luchthavens.
Extra toezicht op Schiphol
Schiphol heeft als grootste internationale luchthaven in Nederland een sterke positie. Luchtvaartmaatschappijen zijn vaak gebonden aan Schiphol. Het risico bestaat dat de luchtvaartmaatschappijen hierdoor te veel betalen.
- Wij letten erop dat Schiphol bij luchtvaartmaatschappijen alleen kosten in rekening brengt die met luchtvaart of met beveiliging te maken hebben.
- Wij beoordelen het toerekeningssysteem van Schiphol. Schiphol moet met dit systeem laten zien welke kosten zij in de tarieven verwerkt. Als Schiphol het toerekeningssysteem wil veranderen, moeten wij dit eerst goedkeuren.
- Schiphol moet ons financiële gegevens sturen over het afgelopen boekjaar.
Als luchtvaartmaatschappijen of belangenorganisaties van luchtvaartmaatschappijen vinden dat Schiphol of Eindhoven Airport zich niet aan de regels houdt, kunnen zij bij ons een klacht indienen en geschilbeslechting aanvragen.
Loodsen en zeehavens
Wij houden toezicht op het loodswezen en op beheerders van zeehavens.
Loodsen
Zeeschepen moeten een loods aan boord nemen als zij een zeehaven willen in- of uitvaren. Er is in Nederland 1 loodsbedrijf: de Nederlandse Loodsencorporatie. Het loodsbedrijf heeft een monopolie. Wij houden volgens de Loodsenwet toezicht op de tarieven en prestaties. Zo betalen de rederijen van zeeschepen een redelijke prijs voor de loodsen en krijgen zij goede kwaliteit.
- Wij beoordelen ieder jaar het tariefvoorstel van de Nederlandse Loodsencorporatie.
- Wij bepalen de tarieven met een tariefbesluit. Wij kunnen afwijken van het voorstel van de loodsen.
- Wij controleren ieder jaar de kwaliteit van de dienstverlening.
EU-zeehavenverordening
Zeehavenbeheerders moeten zich houden aan de EU-zeehavenverordening. De verordening gaat over toegang tot de markt voor aanbieders van havendiensten en over duidelijkheid over de financiële relatie tussen haven en overheid. In de verordening staat ook dat havenbeheerders havengeld moeten vragen en dat havengebruikers klachtrecht hebben.
- Wij behandelen klachten van havengebruikers over havenbeheerders en aanbieders van havendiensten.
- Wij hebben contact met de havens over de onderwerpen uit de verordening.
Gemeentelijke vervoerbedrijven
Gemeentelijke vervoerbedrijven in 3 grote steden hoeven niet met andere vervoerbedrijven te concurreren om openbaar vervoer in die stad aan te bieden. Zij krijgen een concessie. Dit heet ook wel een onderhandse gunning. Het gaat om deze bedrijven:
- GVB in Amsterdam: bussen, trams en metro’s
- RET in Rotterdam: bussen, trams en metro’s
- HTM in Den Haag: bussen en trams
In de Wet personenvervoer 2000 staat dat wij de prestaties moeten vergelijken van bedrijven met een concessie die onderhands is gegund. En dat wij bewijs moeten vragen dat deze bedrijven een gescheiden boekhouding hebben.
Prestaties vergelijken
Wij vergelijken sinds 2019 regelmatig de prestaties van GVB, RET en HTM. Om aan te moedigen dat zij hun dienstverlening verbeteren vergelijken wij:
- Kwaliteit: klanttevredenheid, aantal klachten, incidenten en ongelukken, en hoeveel ritten op tijd rijden of niet rijden
- Kostenefficiëntie: hoeveel kosten zij maken om de dienstregeling te rijden en om reizigers te vervoeren
- Duurzaamheid: hoeveel CO2-uitstoot zij hebben en hoeveel elektriciteit zij gebruiken
Wij stellen in overleg met de vervoerbedrijven vast hoe wij de prestaties vergelijken. En wij bespreken de resultaten met hen.
Accountantsverklaring opvragen
GVB, RET en HTM krijgen subsidie om openbaar vervoer aan te bieden. En zij verdienen aan de verkoop van de kaartjes. Zij mogen dat geld alleen gebruiken voor openbaar vervoer. Ook over het water of op afroep, zoals een regiotaxi.
Zij mogen het geld niet gebruiken voor andere activiteiten waarbij concurrentie is. Zoals fietsen verhuren, koffie verkopen of taxi’s laten rijden. Of bijvoorbeeld personeel uitlenen. Zij mogen die activiteiten wel uitvoeren, maar niet met de subsidie of reizigersinkomsten. Zij moeten een gescheiden boekhouding hebben voor openbaar vervoer en voor andere activiteiten.
Wij vragen bij de stadsvervoerders elk jaar de accountantsverklaring op. Zo zien wij dat de gemeentelijke vervoerbedrijven het geld alleen gebruiken voor de activiteiten waarvoor zij dat mogen gebruiken. En dat er geen zogeheten kruissubsidiëring is.
Denkt u dat een stadsvervoerder zich niet aan de regels houdt? Meld dit bij ons.
Vervoersmonitor
Wij brengen het openbaar vervoer in Nederland in kaart met de Vervoersmonitor. Deze monitor laat de marktontwikkelingen zien voor bus, tram, metro, trein en spoorgoederenvervoer. En geeft inzicht in het gebruik, de kwaliteit en de prijs van het vervoer. De prijs van het vervoer splitsen wij in de prijs voor de reiziger (private financiering) en de prijs voor de belastingbetaler (publieke financiering).