Verkennend kwantitatief onderzoek naar sector medische diagnostiek
Medische diagnostiek wordt gebruikt om ziektes op te sporen of de voortgang van een behandeling te volgen. Dit type zorgonderzoek varieert van allergietesten, verschillende soorten bloedonderzoek en puncties tot CT- en MRI-scans. De ACM heeft op basis van declaratiegegevens uit 2017 een verkennend kwantitatief onderzoek gedaan naar deze markten in deze sector. Enkele resultaten uit deze verkenning:
- Per jaar zijn er bijna 150 miljoen declaraties die te maken hebben met medische diagnostiek. De zorgverzekeraars betalen daarvoor naar schatting ruim 3 miljard euro.
- Het overgrote deel van de diagnostiek vindt plaats binnen de medisch specialistische zorg, vooral in ziekenhuizen. De kosten voor medische diagnostiek worden daarbij deels als onderdeel van een behandeling (Diagnose Behandeling Combinatie (dbc)) en deels afzonderlijk als ‘overig zorgproduct’ gedeclareerd bij de zorgverzekeraars.
- Bij de overige zorgproducten worden de meeste kosten gemaakt voor klinisch chemisch bloedonderzoek en verschillende soorten scans (röntgen, echografie, MRI-scans), respectievelijk 290 miljoen euro en 208 miljoen euro per jaar. Trombosezorg komt op de derde plaats met 133 miljoen euro.
- Een groot deel van de medische diagnostiek in de medisch specialistische zorg wordt uitgevoerd door ziekenhuizen; binnen dbc’s vindt meer dan 90% in ziekenhuizen plaats en bij de overige zorgproducten vaak meer dan 50%. Daarnaast hebben laboratoria bij een aantal categorieën diagnostiek bij de overige zorgproducten een aandeel van minimaal 30%.
- Veel diagnostiek in de medisch specialistische zorg wordt dichtbij de patiënt uitgevoerd; de reistijd/afstand is gemiddeld meestal minder dan 20 tot 30 minuten. Voor bijvoorbeeld een scan kiest een patiënt vaak voor een aanbieder in de buurt. Ook laboratoriumanalyses vinden meestal plaats dicht bij de patiënt en bij de plek waar bijvoorbeeld bloed wordt afgenomen.
- Op landelijk niveau is de concentratie in de sector laag, met veel aanbieders met elk een relatief klein landelijk marktaandeel. Op regionaal niveau is de concentratie vaak hoog met meestal een klein aantal grote aanbieders naast een groot aantal kleine aanbieders.
- Bij de helft van de categorieën diagnostiek lagen de tarieven in 2017 vaak op of net onder het destijds (door de NZa) vastgestelde maximum. De tarieven zijn in 2020 vrijgegeven.
Aanleiding voor het verkennend onderzoek
Medische diagnostiek is een belangrijke schakel in de zorg. Hoe efficiënter en beter kan worden vastgesteld of en welke behandeling nodig is, des te sneller kan een passende behandeling worden gestart. Daarbij kan de keuze voor een aanbieder van medische diagnostiek (bijvoorbeeld voor een scan) na een verwijzing van een huisarts ook bepalend zijn voor wie de eventuele behandeling uitvoert. Goed werkende diagnostiekmarkten kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de kwaliteit en het betaalbaar en toegankelijk houden van de zorg.
In de sector zijn er de afgelopen jaren verschillende ontwikkelingen zijn geweest. Zo is de bekostiging hetzelfde geworden voor verschillende soorten aanbieders van eerstelijnsdiagnostiek. Zorgverzekeraars zijn selectiever gaan inkopen. Ook is er sprake geweest van verschillende fusies en overnames in deze sector. Allemaal factoren die een rol spelen bij de werking van de markten voor medische diagnostiek. Deze ontwikkelingen vormden voor de ACM mede aanleiding om deze sector nader te bekijken.
Hoe nu verder?
Dit verkennende kwantitatieve onderzoek geeft eerste inzichten in de sector voor medische diagnostiek. De ACM gaat graag in gesprek met verschillende partijen in de sector om de resultaten van dit onderzoek en de mogelijke gevolgen van nieuwe ontwikkelingen voor de werking van de sector nader te bekijken. Op die manier kan de ACM leren voor haar toezicht op deze markten, zoals bij de beoordeling van fusies en overnames.