ACM presenteert pakket aan maatregelen tegen netcongestie

Er gaat bijna geen dag voorbij zonder nieuws over het volle elektriciteitsnet in Nederland. Nieuw gebouwde scholen die geen aansluiting krijgen op het net, woonwijken die niet gebouwd kunnen worden en bedrijven die niet kunnen uitbreiden omdat daarvoor op het elektriciteitsnet geen ruimte meer is: dit noemen we netcongestie. Netcongestie is ontstaan doordat de vraag naar elektriciteit én het aanbod van duurzaam geproduceerde elektriciteit in korte tijd veel sneller zijn toegenomen – en ook blijven toenemen – dan het tempo waarin het net uitgebreid kan worden.

Het zal in elk geval nog wel 10 jaar duren voordat het probleem van het volle stroomnet is opgelost. In de tijd die netbeheerders nodig hebben om de netten te verzwaren moeten netbeheerders en gebruikers doen wat ze kunnen om meer ruimte te creëren op het net en te zorgen dat het bestaande net zo optimaal mogelijk wordt benut. Om dit mogelijk te maken heeft de ACM acht (ontwerp)besluiten genomen waar netbeheerders en bedrijven nu mee aan de slag kunnen gaan. Snelheid is hierbij belangrijk. Daarom wil de ACM het ook mogelijk maken om via experimenten vooruit te lopen op aanstaande regelgeving en besluiten. Voorwaarde is dat de experimenten helpen tegen netcongestie.

Netcongestie: file in de spits, maar vaak nog ruimte daarbuiten

De ACM maakt zich zorgen over netcongestie en werkt aan verschillende maatregelen om bij gebrek aan ruimte op het net toch zoveel mogelijk perspectief te bieden aan mensen en bedrijven. Netcongestie speelt zich vooral af op piekmomenten waarop er te veel aanbod of vraag is naar elektriciteit, de zogenoemde spits. Buiten de spits is er nog ruimte die we zoveel mogelijk willen laten benutten door bestaande en nieuwe gebruikers. En door de spits minder druk te maken creëren we ook daar ruimte.

Waarom is er netcongestie?

Nederland moet af van fossiele brandstoffen zoals gas en kolen om de klimaatdoelstellingen te halen. Dit noemen we de energietransitie. De ACM wil de energietransitie versnellen en ervoor zorgen dat netbeheerders en netgebruikers klaar zijn voor de toekomst. Die energietransitie is al in volle gang: Nederland is in korte tijd tot de koplopers in de wereld gaan behoren in het gebruik van zonnepanelen. Daardoor is het aanbod van duurzaam geproduceerde energie enorm toegenomen. Daarnaast neemt de vraag naar elektriciteit sterk toe doordat we fossiele brandstoffen – zoals gas – vervangen door elektriciteit. Mensen rijden, verwarmen en koken bijvoorbeeld steeds vaker elektrisch. Dit vraagt veel van het elektriciteitsnet, dat voor een zo sterke groei niet is ontworpen.

Het elektriciteitsnet moet dus zo snel mogelijk worden uitgebreid. Alleen kan dat niet zo snel als nodig is om aan de groeiende behoefte aan elektriciteit te kunnen voldoen. Het bijbouwen kost tijd: soms wel tien jaar. Dit komt door vergunningsprocedures, schaarse openbare ruimte, stikstofproblematiek en een gebrek aan technische mensen bij de netbeheerder.

Is er dan nog wel iets mogelijk?

Jazeker. Het net zit niet de hele dag vol. Er is alleen netcongestie op piekmomenten, bijvoorbeeld tussen 7:00 uur en 9:00 uur en tussen 16:00 uur en 21:00 uur als het gaat om huishoudens en bedrijven. Als het lukt om het aanbod en verbruik van elektriciteit beter te spreiden over de gehele dag en nacht, kan het elektriciteitsnet veel meer elektriciteit transporteren dan het nu doet. En is er meer ruimte voor nieuwe woningen, warmtepompen, zonnepanelen, laadpalen en bedrijven die meer elektriciteit nodig hebben omdat zij willen uitbreiden of van het gas af gaan. De ruimte op het net wordt dan dus veel beter benut.

De ACM kan hieraan bijdragen omdat de ACM de exclusieve bevoegdheid heeft bepaalde regels vast te stellen. Zo bepaalt de ACM de regels die gaan over de tarieven die netbeheerders in rekening mogen brengen bij mensen en bedrijven (Tarievencode elektriciteit). De ACM bepaalt ook de regels over toegang tot elektriciteitsnetten (Netcode elektriciteit), zoals regels over aansluittermijnen, congestiemanagement en contractvormen.

Nieuwe maatregelen

Afgelopen maand heeft de ACM acht besluiten genomen over maatregelen tegen netcongestie. Het gaat om maatregelen die netbeheerders en bedrijven (grootverbruikers) kunnen nemen. Soms wordt daarbij onderscheid gemaakt naar het landelijk hoogspanningsnet en regionale distributienetten. Bedrijven kunnen we onderverdelen naar partijen die elektriciteit verbruiken (grootverbruikers) en partijen die elektriciteit invoeden.

Invoering tariefprikkels efficiënt netgebruik en contractenvormen en -voorwaarden voor efficiënte benutting
Grootverbruikers op het landelijk hoogspanningsnet, dat in beheer is van TenneT, kunnen voortaan financieel voordeel behalen door hun verbruik (deels) te verschuiven uit de spits. Verbruikers die dat niet doen, zijn mogelijk iets duurder uit. Daarnaast wordt het mogelijk voor grootverbruikers op het hoogspanningsnet om een korting te krijgen, indien deze verbruikers bereid zijn om op piekmomenten in het net (maximaal 15% van de tijd) minder of geen elektriciteit te verbruiken. Datzelfde geldt voor zakelijke verbruikers op de regionale netten, maar bij hen zijn de tijden waarop zij het net kunnen gebruiken dan vooraf al met de netbeheerder overeengekomen. Deze maatregelen helpen om ruimte vrij te maken tijdens de spits en de ruimte die er nu al is buiten de spits beter te benutten. Verder biedt de ACM bedrijven meer duidelijkheid over de aansluittermijnen die de netbeheerders moeten hanteren en worden de regels over het weer moeten inleveren van niet-gebruikte transportcapaciteit aangescherpt.

Meer flexibiliteit om ruimte te creëren op het net

De ACM heeft het proces voor het verplicht – maar wel tegen vergoeding – aanbieden van flexibiliteit verduidelijkt. Ook heeft de ACM de regels voor congestiemanagement gewijzigd waardoor er meer invoeders, zoals zon- en windparken, kunnen worden aangesloten in congestiegebieden. Daarnaast heeft de ACM de termijnen voor het publiceren van congestieonderzoeken vastgesteld, zodat partijen sneller duidelijkheid krijgen of hun ingediende aanvraag gehonoreerd kan worden. Zie voor een uitgebreide toelichting: Ontwerp codebesluit verplichting aanbieden congestiemanagementdiensten.

Maatschappelijk prioriteren transportaanvragen

Naast bovengenoemde maatregelen tegen netcongestie, heeft de ACM ook een besluit genomen over welke projecten die bijdragen aan maatschappelijke doelen, prioriteit krijgen bij de toekenning van transportcapaciteit. Daarmee beoogt de ACM de gevolgen van netcongestie voor de maatschappij te beperken. Zie voor een uitgebreide toelichting: Codebesluit prioriteringsruimte bij transportverzoeken.

Een groot deel van deze maatregelen komt tot stand in samenwerking met de betrokken ministeries en mede-overheden, netbeheerders, belangenorganisaties en andere stakeholders. De ACM heeft zich onder meer gecommitteerd aan haar acties in het Landelijk Actieprogramma Netcongestie (LAN hoogspanning), recent uitgebreid met Actieagenda netcongestie laagspanning . De ACM is nu ongeveer halverwege het realiseren van haar acties in het LAN hoogspanning. De ACM verkent vanuit dat actieprogramma ook nog aanvullende maatregelen, zoals het vormgeven van een transporttarief voor bedrijven die invoeden en het introduceren van groepscontracten voor transportcapaciteit.

Het bieden van mogelijkheden gaat samen met verantwoordelijkheid er gebruik van te maken

De maatregelen die de ACM neemt worden alleen een succes als de netbeheerders er voortvarend mee aan de slag gaan en afnemers gebruik maken van de nieuwe mogelijkheden. De ACM is van plan dit ook te gaan monitoren. De ACM wil dat netbeheerders hun bedrijfsvoering zo snel mogelijk aanpassen op de nieuwe mogelijkheden die de maatregelen creëren. En dat ze hun klanten proactief aanspreken en wijzen op de mogelijkheden die er zijn.

De ACM verwacht ook van afnemers dat ze zich inspannen om hun aanbod van elektriciteit of verbruik van elektriciteit flexibeler te maken, zodat tijdens de spitsmomenten wanneer er daadwerkelijk congestie dreigt op te treden, er mogelijkheden zijn om dat op te lossen. Bijvoorbeeld door tijdelijk minder elektriciteit op te wekken of te verbruiken (tegen een vergoeding).

Snelheid is belangrijk

De problematiek van netcongestie is actueel en urgent, en gaat er vanuit dat partijen snel aan de slag gaan met de nieuwe mogelijkheden. De ACM merkt dat het aanbod van flexibiliteit nog beperkt is, zeker bij bestaande aangeslotenen. Tegelijkertijd merkt de ACM ook dat daar waar afnemers wel flexibiliteit hebben, netbeheerders nog terughoudend zijn dat te benutten.

De ACM wil netbeheerders ruimte geven om te experimenteren om netcapaciteit efficiënter te gebruiken. Indien het experiment vooruitloopt op de Energiewet of nieuwe regels in energiecodes, kan de ACM die ruimte mogelijk geven door op verzoek te gedogen. Waar energiecodes knellen en netbeheerders nog niet zo ver zijn om de energiecodes aan te passen, is het mogelijk om een ontheffing van de energiecodes aan te vragen. Voorwaarden waaronder de ACM langs deze wegen ruimte wil geven, zijn in ieder geval dat netgebruikers non-discriminatoir worden behandeld en dat het experiment informatie oplevert om te bepalen of een codewijziging wenselijk is. Recent heeft de ACM groen licht gegeven voor het experimenteren met standaardcontracten voor wind- en zonneparken, zodat nieuwe wind- en zonneparken sneller toegang krijgen tot het net.

BIJLAGE Concrete maatregelen

Hieronder een overzicht van nieuwe maatregelen van de ACM tegen netcongestie